Zaniki pamięci – przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie
Zaniki pamięci są problemem nie tylko osób w podeszłym wieku czy zmagających się z chorobami neurodegeneracyjnymi. Często zdarza się, że na kłopoty z zapamiętywaniem i przypominaniem sobie różnych informacji skarżą się także ludzie młodzi. Jakie są główne przyczyny zaników pamięci i jak można je rozpoznać? Jak sobie pomóc?
1. Co to są zaniki pamięci?
Zaniki pamięci objawiają się w różny sposób. Najczęściej manifestują się jako zapominanie o ważnych sprawach, ale i codziennych obowiązkach. To również niemożność przypomnienia sobie prostych słów czy gubienie wątku podczas rozmowy. Typowe jest gubienie przedmiotów, choć może się zdarzyć także dezorientacja co do czasu i miejsca.
Pamięć to czynność poznawcza, która umożliwia chwilowe lub trwałe zachowanie (zapamiętywanie), przechowywanie (magazynowanie) i odtwarzanie (przypominanie) informacji. Wyróżnia się przy tym pamięć krótkotrwałą i pamięć długotrwałą. Rodzajem pamięci krótkotrwałej jest pamięć operacyjna, zwana także pamięcią roboczą. Polega na czasowym przechowywaniu informacji w określonym celu, aby ich użyć do operacji umysłowych lub wykonania jakieś czynności.
Za procesy uwagi, uczenia się i pamięci odpowiedzialnych jest kilka ośrodków anatomicznych w mózgu zlokalizowanych w hipokampie, w płatach czołowych oraz płatach skroniowych.
2. Przyczyny zaników pamięci
Zaniki pamięci najczęściej występują u osób starszych i obejmują problemy z pamięcią krótkotrwałą. Jest to zwykle związane z naturalnym procesem starzenia się organizmu, głównie ośrodkowego układu nerwowego.
Zaniki pamięci w młodym częściej wieku mają związek z problemami o podłożu psychicznym, takimi jak depresja, ale i silny stres oraz przemęczenie i przepracowanie. Problemy mogą być również związane z urazami czaszkowo-mózgowymi, zatruciem metalami ciężkimi, przewlekłym nadużywaniem alkoholu oraz niedoborem witamin (B1, B12, kwasu foliowego).
Mogą się zdarzyć zaniki pamięci po stosowaniu czy nadużywaniu leków uspokajających bądź środków nasennych. Nagły zanik pamięci u starszej osoby może wywołać wstrząs psychiczny czy choroba wieku starczego.
Możliwe są także zaniki pamięci po udarze (stany poudarowe), ale i w przebiegu chorób, takich jak:
- choroba Alzheimera,
- choroba Parkinsona,
- niedoczynność tarczycy i inne choroby endokrynologiczne wywołujące dysfunkcje w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, np. choroba Addisona, choroba Cushinga, niedoczynność przysadki,
- choroba Wilsona,
- zakażenia struktur mózgowia (związane z kiłą czy wirusem HIV),
- stwardnienie rozsiane,
- nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
- niedokrwienie struktur mózgowia.
3. Rozpoznanie zaników pamięci
Gdy pojawiają się kłopoty z zapamiętywaniem i przypominaniem sobie informacji, najpierw warto przyjrzeć się swojemu stylowi życia i zadbać o regenerujący sen oraz relaks i wypoczynek, a także racjonalną dietę i aktywność fizyczną.
W przypadku pojawienia się niepokojących objawów, takich jak problemy z pamięcią, bóle głowy czy inne niepokojące symptomy, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, aby ustalić dokładną przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Niezwłocznej konsultacji lekarskiej wymagają sytuacje, w których zanikom pamięci towarzyszą drgawki, bóle głowy, drętwienie i mrowienie kończyn lub gdy problemy z pamięcią pojawiły się po uderzeniu w głowę.
Jak lekarz rozpoznaje zaniki pamięci? Ważny jest także wywiad lekarski w kierunku cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, zwiększonego stężenia cholesterolu, ale i nadużywani alkoholu czy stosowania leków.
Duże znaczenie ma badanie funkcji poznawczych (tzw. przesiewowe badania testowe). To na przykład krótka skala oceny stanu umysłowego (Mini Mental State Examination – MMSE), ale i test rysowania zegara.
Wskazana jest ocena neurologiczna i psychiatryczna oraz badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny oraz badania laboratoryjne. Pomocna może być morfologia, badania biochemiczne oceniające funkcje nerek i wątroby, tarczycy, badanie stężenia witaminy B12.
4. Leczenie zaników pamięci
Leczenie zaników pamięci zależy od przyczyny. Jeśli odpowiada za nie choroba, działania skupiają się na jej terapii bądź opóźnianiu postępu w przypadku schorzeń nieuleczalnych.
W wielu przypadkach pomocne są ćwiczenia pamięci. Zalecane są krzyżówki, łamigłówki (także online), gry pamięciowe i inne zadania stymulujące umysł, które mogą pomóc w utrzymaniu i poprawie funkcji poznawczych. Polecane są także różne terapie ukierunkowane na poprawę specyficznych umiejętności poznawczych, takich jak pamięć robocza, uwaga i planowanie.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.